Brisel optužuje Srbiju za kršenje embarga na rusku naftu, dok vlasti u Beogradu tvrde da sankcije ugrožavaju ekonomsku stabilnost i suverenitet zemlje

Evropska unija uvela je sankcije Srbiji zbog, kako navode, kršenja embarga na izvoz ruske nafte. Prema saopštenju iz Brisela, Beograd je posredno omogućavao reeksport goriva ruskog porijekla, čime je, prema tvrdnjama EU, prekršio postojeće restriktivne mjere uvedene protiv Moskve nakon invazije na Ukrajinu.

Odluka o sankcijama, koja uključuje ograničenja u trgovini energentima i finansijskim transakcijama, izazvala je oštre reakcije u Beogradu. Srpske vlasti tvrde da je riječ o političkoj odluci koja ima za cilj pritisak na Srbiju, te da će država odgovoriti adekvatnim protivmjerama.

– „Srbija nije prekršila nijedan međunarodni sporazum i nastavit će da vodi suverenu energetsku politiku u interesu svojih građana“, poručili su iz Vlade Srbije.

Stručnjaci upozoravaju da bi sankcije mogle imati ozbiljne posljedice po srpsku ekonomiju, posebno u sektoru energetike, gdje je zemlja u velikoj mjeri zavisna od ruskih isporuka.

U Briselu ističu da je cilj mjera „ojačati evropsko jedinstvo u odnosu prema Rusiji“, dok u Beogradu poručuju da će Srbija tražiti načine da zaštiti svoje tržište i potrošače od mogućeg poskupljenja goriva i energije.

Vlasnička struktura NIS-a

Naftna industrija Srbije (NIS) nalazi se u većinskom vlasništvu ruske kompanije “Gazprom Neft”, podružnice ruskog energetskog giganta Gazproma.
Struktura vlasništva izgleda ovako:

  • Gazprom Neft (Rusija) – 56,15% udjela
  • Republika Srbija – 29,87%
  • mali akcionari – 13,98%

Ruska kompanija je većinski paket akcija preuzela 2009. godine, nakon potpisivanja energetskog sporazuma između Srbije i Rusije, koji je tada uključivao i plan o izgradnji gasovoda “Južni tok”.
Zbog ovog većinskog ruskog udjela, NIS je posljednjih godina pod povećanom pažnjom Evropske unije, naročito u kontekstu sankcija Rusiji i kontrole reeksporta naftnih derivata.

Odgovornost Srbije u kontekstu sankcija

Pravno gledano, država Srbija nije direktno odgovorna za poslovne odluke NIS-a, jer je riječ o akcionarskom društvu sa većinskim ruskim vlasništvom. Operativnu i stratešku kontrolu nad poslovanjem ima Gazprom Neft, dok država ima ograničen uticaj kao manjinski akcionar.

Međutim, politički i međunarodno, Beograd ne može u potpunosti izbjeći odgovornost. Evropska unija očekuje da Srbija, kao zemlja kandidat za članstvo, nadgleda i reguliše aktivnosti kompanija na svojoj teritoriji u skladu sa evropskim sankcionim režimom.

Ukoliko se dokaže da su državne institucije znale ili tolerisale reeksport ruskog goriva preko NIS-a, tada bi odgovornost Srbije bila i politička i diplomatska.

S druge strane, Beograd ističe da nije uveo sankcije Rusiji, te da ima pravo na suverenu energetsku politiku. I